Με τον νόμο 4808/2021 (ΦΕΚ Α 101/19.6.21) υιοθετούνται μεταξύ άλλων ρυθμίσεις για την Προστασία της Εργασίας και για την αποφυγή, αλλά και τη διαχείριση φαινομένων βίας και παρενόχλησης στο χώρο εργασίας.
Την 1/11/2021 δημοσιεύθηκε η από 22/10/2021 προβλεπόμενη στο άρθρο 22 του ανωτέρω νόμου απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων με (ανεπαρκείς κατά την άποψη μας) οδηγίες προς τους υπόχρεους και με υποδείγματα πολιτικών προς εφαρμογή.
Στις ρυθμίσεις του νόμου εμπίπτουν εργαζόμενοι και απασχολούμενοι στον ιδιωτικό τομέα, ανεξάρτητα από το συμβατικό τους καθεστώς καθώς και οι εργαζόμενοι και απασχολούμενοι στον δημόσιο τομέα ανεξάρτητα από το καθεστώς τους, εφαρμοζομένων στην περίπτωση αυτή των άρθρων 4 έως και 8, 13, 14, 15 και αναλογικά του άρθρου 12 του νόμου 4808/2021.
Ρητά και απόλυτα απαγορεύεται κάθε μορφής βία και παρενόχληση, που εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της εργασίας είτε συνδέεται με αυτήν είτε προκύπτει από αυτήν, συμπεριλαμβανομένης της βίας και παρενόχλησης λόγω φύλου και της σεξουαλικής παρενόχλησης που λαμβάνει χώρα σε βάρος των προσώπων που καταλαμβάνει ο νόμος ιδίως:
(α) στον χώρο εργασίας,
(β) στις μετακινήσεις από και προς την εργασία, καθώς και τις μετακινήσεις, ταξίδια, εκπαίδευση, εκδηλώσεις κοινωνικές δραστηριότητες που σχετίζονται με την εργασία και
(γ) κατά τις επικοινωνίες που σχετίζονται με την εργασία.
Θεσμοθετούνται νέες υποχρεώσεις για τους εργοδότες καθώς και τα πρόσωπα που ασκούν το διευθυντικό δικαίωμα ή εκπροσωπούν τον εργοδότη, οι οποίοι, ανεξάρτητα από τον αριθμό του προσωπικού που απασχολούν, υποχρεούνται:
α) να μην παρεμποδίζουν την παραλαβή, τη διερεύνηση και τη διαχείριση των καταγγελιών ή αναφορών αυτών αλλά επιδεικνύοντας μηδενική ανοχή στη βία και παρενόχληση να παραλαμβάνουν, να διερευνούν και να διαχειρίζονται κάθε καταγγελία ή σχετική αναφορά με εμπιστευτικότητα και με τρόπο που σέβεται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια,
β) να παρέχουν συνδρομή και πρόσβαση σε κάθε αρμόδια δημόσια, διοικητική ή δικαστική αρχή, κατά την έρευνα τέτοιου είδους περιστατικού ή συμπεριφοράς, εφόσον τους ζητηθεί από αυτές,
γ) να παρέχουν στους εργαζομένους πληροφορίες σχετικές με τους πιθανούς κινδύνους βίας και παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο, με τα μέτρα πρόληψης και προστασίας, και για τις υποχρεώσεις και τα δικαιωμάτα εργαζομένων και εργοδοτών,
δ) να ενημερώνουν επαρκώς για τις διαδικασίες που υφίστανται σε επίπεδο επιχείρησης για την καταγγελία και την αντιμετώπιση τέτοιων μορφών συμπεριφοράς, καθώς και τα στοιχεία επικοινωνίας για τις αρμόδιες, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, διοικητικές και δικαστικές αρχές.
Σημαντική είναι η θέσπιση πολιτικών εντός επιχείρησης τόσο για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας και της παρενόχλησης όσο αλλά και για τη διαχείριση των καταγγελιών στο εσωτερικό της κατά τρόπο που διασφαλίζει την προστασία του θύματος και τον σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια με μηδενική ανοχή σε αυτές τις μορφές συμπεριφοράς.
Επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από είκοσι (20) άτομα υποχρεούνται να υιοθετούν τις ακόλουθες πολιτικές σε συνδυασμό και με άλλες αντίστοιχες κάθε επιχείρησης:
1. Η πολιτική για την πρόληψη και αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών ή μορφών συμπεριφοράς στην οποία δηλώνεται η μηδενική ανοχή σε αυτές τις μορφές συμπεριφοράς και προσδιορίζονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των εργαζομένων και του εργοδότη και,
2. Η πολιτική για τη διαχείριση εσωτερικών καταγγελιών για περιστατικά βίας και παρενόχλησης περιγράφει τη διαδικασία υποδοχής και εξέτασης των καταγγελιών αυτών, κατά τρόπο που να διασφαλίζει την προστασία του θύματος και τον σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Αυτές είναι αντικείμενο συλλογικών διαπραγματεύσεων και αποτελούν περιεχόμενο της Επιχειρησιακής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας ή του Κανονισμού Εργασίας ή αν δεν υπάρχουν αυτοί καταρτίζονται από τον εργοδότη, μετά από διαβούλευση με τους εκπροσώπους της πλέον αντιπροσωπευτικής συνδικαλιστικής οργάνωσης της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης ή με το συμβούλιο εργαζομένων και, εφόσον δεν υπάρχουν συνδικαλιστικές οργανώσεις και συμβούλιο εργαζομένων, κατόπιν ενημέρωσης των εργαζομένων και ανάρτησης του σχεδίου πολιτικής στον χώρο εργασίας ή γνωστοποίησής του, με σκοπό να λάβει απόψεις των εργαζομένων επ’ αυτών.
Εφόσον υπάρχει Κανονισμός Εργασίας ή υπάρχει υποχρέωση κατάρτισης του, αποτελούν υποχρεωτικό περιεχόμενο του οι προβλέψεις για πειθαρχικά παραπτώματα, πειθαρχική διαδικασία και πειθαρχικές ποινές στο πλαίσιο ή σε συνέχεια καταγγελιών για περιστατικά βίας και παρενόχλησης στην εργασία.
Η υιοθέτηση των κειμένων πολιτικής ολοκληρώνεται με ενημέρωση από τον εργοδότη με κάθε πρόσφορο μέσο (ενδεικτικά ανάρτηση στον χώρο εργασίας, στην ιστοσελίδα της επιχείρησης, με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο κ.α).
Κάθε πρόσωπο που εμπίπτεις τις διατάξεις του νόμου και θίγεται από περιστατικό βίας και παρενόχλησης σε βάρος του, ακόμη και αν έχει λήξει η σχέση εργασίας, έχει δικαίωμα (σωρευτικά)
-δικαστικής προστασίας,
-προσφυγής ενώπιον της Επιθεώρησης Εργασίας και του Συνηγόρου του Πολίτη καθώς και
-υποβολής καταγγελίας εντός της επιχείρησης κατά την πολιτική του άρθρου 10.
– αποχώρησης από τον εργασιακό χώρο για εύλογο χρόνο, χωρίς στέρηση μισθού ή άλλη δυσμενή συνέπεια υπό τις οριζόμενες στο νόμο ειδικότερες προϋποθέσεις.
– πλήρους αποζημιώσεως, η οποία καλύπτει τη θετική και αποθετική του ζημία, καθώς και την ηθική βλάβη.
Ο εργοδότης υποχρεούται να λάβει τα απαραίτητα πρόσφορα και ανάλογα μέτρα κατά περίπτωση σε βάρος του καταγγελλόμενου εργαζόμενου ή με άλλη σχέση απασχολούμενου, προκειμένου να εμποδιστεί και να μην επαναληφθεί παρόμοιο περιστατικό ή συμπεριφορά (Τα μέτρα αυτά, με την επιφύλαξη της απαγόρευσης της κατάχρησης δικαιώματος του άρθρου 281 Α.Κ. μπορεί να περιλαμβάνουν τη σύσταση συμμόρφωσης, την αλλαγή θέσης, ωραρίου, τόπου ή τρόπου παροχής εργασίας ή και την καταγγελία της σχέσης απασχόλησης ή συνεργασίας).
Απαγορεύεται και είναι άκυρη η καταγγελία ή η με οποιονδήποτε τρόπο λύση της έννομης σχέσης στην οποία στηρίζεται η απασχόληση, καθώς και κάθε άλλη δυσμενής μεταχείριση θιγόμενου προσώπου, εφόσον συνιστά εκδικητική συμπεριφορά ή αντίμετρο κατά την έννοια του άρθρου 14 του ν. 3896/2010 για περιστατικό βίας και παρενόχλησης.
Η προθεσμία για τη θέση σε ισχύ των πολιτικών για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας και της παρενόχλησης και τη διαχείριση των καταγγελιών στο εσωτερικό της επιχείρησης και την εκπλήρωση της υποχρέωσης του εργοδότη (δηλαδή για τη λήψη απόφασης αλλά και τη διαβούλευση με τους εργαζομένους ή τους εκπροσώπους τους) ήταν τρίμηνη από την έναρξη ισχύος του νόμου (19.06.2021), δηλαδή οι επιχειρήσεις και οι εργοδότες θα έπρεπε να έχουν συμμορφωθεί μέχρι την 19η Σεπτεμβρίου 2021.
Δεδομένου ότι η προθεσμία συμμόρφωσης έχει παρέλθει θα πρέπει να συνεκτιμάται ότι η παραβίαση των άρθρων 5 έως και 11 του νόμου από τον εργοδότη, επισύρει πρόστιμο για καθεμία παράβαση, κατά τις γενικές διατάξεις του ν. 3850/2010 και εντός του πλαισίου κυρώσεων του άρθρου 24 του ν. 3996/2011.